काठमाडौं । ल्यान्डफिल समाधानहरू पुरानो हुँदै जाँदा फोहोर देखि ऊर्जा प्लान्टहरूको विकासमा वातावरणीय समस्याहरूको उत्पन्न हुँदा यसको कसरी समाधान गर्न सकिन्छ भन्ने बारेमा भियतनाममा सफल प्रयोग गरिएको छ ।

उल्लेखनीय रूपमा फोहोरबाट ऊर्जा परियोजनाहरूले ठूलो मात्रामा फोहोर व्यवस्थापन गर्न मात्र सहयोग गर्दैन नवीकरणीय ऊर्जाको महत्वपूर्ण स्रोत पनि प्रदान गर्दछ भन्ने त्यहाँको अनुभव छ ।
वातावरण संरक्षणमा आफ्नो निरन्तर संलग्नता राख्दै सरकारले ‘आर्थिक वृद्धिका लागि वातावरणमा व्यापार नगर्ने’ सन्देश धेरै पटक दोहो¥याउँदै आएको छ ।

सीमित फोहोर व्यवस्थापन र उपचार सुविधाहरूको कारणले गर्दा भियतनाम हाल विश्वको सबैभन्दा ठूलो फोहोरको मात्रा भएको विश्वका शीर्ष २० देशहरूमा गणना गरिन्छ ।

यो अनुमान गरिएको छ कि औसत भियतनामीले प्रति दिन डेढ किलोग्राम फोहोर उत्पन्न गर्दछ भने देशमा लगभग ७० हजार टन बराबर फोहोर बन्दछ । हाल, भियतनाममा ७० प्रतिशतभन्दा बढी फोहोर मात्रै ल्यान्डफिलमा निस्कन्छ, १३ प्रतिशत मात्र ऊर्जा पुनःप्राप्त गर्नका लागि जलाइएको छ ।

उल्लेखनीय रूपमा, ल्यान्डफिल साइटहरू स्रोतको लागि झन्झटिलो हुँदै गइरहेको छ, किनकि यस उद्देश्यका लागि उपलब्ध जग्गा बिस्तारै संकुचित हुँदैछ ।

यस गम्भीर र बढ्दो समस्याको सामना गर्न, फोहोरबाट ऊर्जा बिरुवाहरूको विकास आर्थिक रूपमा लाभदायक मात्र नभई वातावरणमा महत्वपूर्ण र सकारात्मक योगदान प्रदान गर्ने रूपमा पनि हेरिन्छ । वातावरणमैत्री फोहोर प्रशोधन प्रक्रियाहरूसँग आधुनिक विज्ञान र प्रविधिको संयोजनले फोहोर समस्याहरू र दिगो ऊर्जा उत्पादनको लागि एक व्यापक समाधान सिर्जना गर्दछ ।

यसले फोहोरको बढ्दो चाप र बिग्रँदै गएको वायु तथा जल प्रदूषण स्तरमा नियन्त्रण गर्न सकिने जनाईएको छ ।

फोहोरबाट ऊर्जा प्लान्टहरूको विकासलाई दोहोरो लाभ हुने कार्यक्रमका रूपमा हेरिएको छ । आर्थिक र वातावरणीय सरोकारहरूलाई एकैसाथ सम्बोधन गर्ने ‘एक तीर दुइ सिकार’ भने जस्तो भएको छ । वातावरणीय प्रदूषण नियन्त्रण विभागको तथ्याङ्क अनुसार, भियतनाममा हाल १५ वटा फोहोरबाट ऊर्जा प्लान्टहरू निर्माणाधीन छन् । तीमध्ये तीनवटाले पहिले नै बिजुली उत्पादन गरिरहेको छ । 

यसबाट प्रतिदिन १ हजार टन प्रति भट्टी प्रशोधन गर्ने क्षमता रहेको छ, जसबाट दैनिक ५ हजार टन फोहोर निस्कने र ९० मेगावाट बिजुली उत्पादन हुने गरेको छ ।

बिन्ह थुएन प्रान्तमा रहेको भिन्ह तान प्लान्टको दैनिक ६०० टन फोहोर प्रशोधन गर्ने क्षमता छ र यसले ३० मेगावाट बिजुली उत्पादन गर्छ ।

अर्को प्लान्टले प्रतिदिन ५०० टन फोहोर जलाउन सक्छ र २५ मेगावाट बिजुली उत्पादन गर्न सक्छ । त्यस्तै अर्को प्लान्टले प्रतिदिन १ हजार टन फोहोर प्रशोधन गरी ५० मेगावाट बिजुली उत्पादन गर्न सक्छ ।

प्लान्ट भियतनामको सबैभन्दा ठूलो फोहोरबाट ऊर्जा उत्पादन गर्ने प्लान्टल जो चीनको शेन्जेन प्लान्ट पछि विश्वको दोस्रो ठूलो प्लान्ट मानिन्छ ।

बुद्धिमानी चयन

फोहोरको मात्रा र द्रव्यमान ९०–९५ प्रतिशतले घटाउने, तातोको सदुपयोग गर्ने, ल्याण्डफिलको तुलनामा हरितगृह ग्यास उत्सर्जन घटाउने र जल प्रदूषण कम गर्ने जस्ता अन्य प्रविधिहरूका धेरै फाइदाहरूका कारण विद्युत् उत्पादन गर्नको लागि फोहोर जलाउने प्रविधिप्रति आकर्षण बढ्दो छ ।

फोहोरबाट उर्जा प्लान्टको निर्माणलाई गति दिनुका साथै शहरले फोहोर प्रशोधन प्रविधिको सुधारमा पनि ध्यान दिइरहेका छन् । एचसीएम सिटीले २०२५ सम्ममा ८० प्रतिशत घरधुरी फोहोरलाई आधुनिक नयाँ प्रविधिबाट र २०३० सम्ममा १०० प्रतिशत प्रशोधन गर्ने लक्ष्य राखेको छ ।  

केन्द्रीय क्षेत्र वरपर फोहोर प्लान्टहरूको निर्माणले यातायातको दूरी कम गर्न, लागत कम गर्न र शहरको बजेट खर्च घटाउन मद्दत गर्नेछ । 

प्राकृतिक स्रोत, वातावरण र सामुदायिक विकास संस्थानका निर्देशक प्रा. डा. बुई थ्यो आनले नगरपालिका हानोई जनसमिति अन्तर्गतको आर्थिक र शहरी मामिलासँग भने, ‘वातावरण अहिले विशेष गरी फोहोरको सन्दर्भमा हालको वातावरणीय समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न, फोहोर देखि ऊर्जा समाधानहरू विकास गर्दा यो सबैभन्दा महत्वपूर्ण पक्ष हो । 

‘यो पारदर्शिता सुनिश्चित गर्दै र विज्ञहरूको रायलाई खुल्ला रूपमा विचार गर्दै, कम लागतको प्रलोभनमा नपरी उपयुक्त प्रविधि छनोट गर्न आवश्यक छ ।

भियतनामले विश्वका धेरै देशको अनुभव अनुसार फोहोरको प्रभावकारी व्यवस्थापन गर्न फोहोरको वर्गीकरण, स्थानान्तरण र प्रशोधन गर्नुअघि सङ्कलन अप्टिमाइज गर्न आवश्यक रहेको निष्कर्ष निकालेको छ ।

(भियतनाम न्यूजबाट अनौपचारिक अनुवाद)